159 Cargadoiro da Minero Siderúrgica de Ponferrada
- Provincia: Pontevedra
- Concello: Redondela
- Parroquia: San Andrés de Cedeira
- Lugar: Rande
- Paraxe: O cargadoiro
- Dirección: Non procede
- Coord. Xeográficas - Latitude: 42.28694506044201
- Coord.Xeográficas - Lonxitude: -8.652441501617432
- Coordeadas UTM: Fuso 29 / X 528.348,46 / Y 4.681.498,06
- Clasificación: Auxiliar da industria extractiva
- CNAE: 09.90 Actividades de apoio a outras industrias extractivas. Cargadoiro de minerais de ferro (Magnetita Fe2O4 con Hematites Fe2O3
- Tipoloxía: Cargadoiro de mineral
- Comarca: Vigo
- Marco Xeográfico: Ría de Vigo
- Ámbito: Rural
- Acceso:
Unha vez en Redondela, continuaremos costeando a marxe esquerda da ría de Vigo pola vella estrada nacional N-550. A uns catro quilómetros de Redondela chegaremos ó lugar de Rande, no punto quilométrico 145, e alí tiraremos á dereita pasando por riba da vía do tren, cara ó mar, onde atoparemos case ó pe da ponte da autopista os restos do cargadoiro de mineral das minas de Freixo. Na mesma vila de Rande, a uns trescentos metros do cargadoiro atoparemos os restos da Conserveira Boyé ou “fábrica do alemán”. E se seguimos camiñando pola beiramar de volta a Redondela, atoparemos a uns catrocentos metros da vila de Rande o cargadoiro –máis moderno– da “Minero Siderúrgica de Ponferrada”.
Tipo de propiedade:
Visitable:
Xestión de visitas:
Historia:
A
mediados do século XIX a rica conca carbonífera do val de Laciana (Villablino,
León) estaba nas mans de tres empresarios biscaíños: Lazúrtegui, Uribe, e Hijos
de Elvira del Llano, que explotaban de maneira artesanal os carbóns do Bierzo.
O abeiro da Ley de Protección Industrial, promovida por Francisco Cambó e
aprobada polas Cortes no mes de xullo de 1918, constituíase en Madrid o 30 de
outubro de 1918 a compañía “Minero Siderúrgica de Ponferrada, S.A.” (MSP), que mercaría
as concesións mineiras biscaíñas e asinaría o compromiso da construción do
ferrocarril entre Villablino e Ponferrada.
En 1919,
despois de dez meses nos que máis de catro mil obreiros (homes e mulleres)
construíron os sesenta e dous quilómetros de vía férrea, entraba en servizo o
ferrocarril e comezaba a explotación a gran escala das minas do Bierzo, que
faría da “Minero Siderúrgica de Ponferrada” (MSP) a meirande compañía carboeira
privada de España.
O proxecto dos fundadores da
empresa tiña máis ambición que a de aproveitar a conxuntura favorábel do sector
carboeiro como consecuencia da Primeira Guerra Mundial (1914-1918). Ademais dos
carbóns de Laciana prevíase a explotación das minas de ferro do Coto Wagner (San
Miguel de las Dueñas, León) e a construción dunha factoría siderúrxica en
Ponferrada, facendo realidade o soño de Julio Lazúrtegui de converte-lo Bierzo
en “una nueva Vizacaya”. A distancia ó litoral e os costos asociados á posta
nos mercados dos produtos siderúrxicos fixo fracasar tan ambicioso proxecto.
En 1946 comezaban as labores
previas para a explotación do ferro do Coto Wagner, que, abandonado o proxecto
siderúrxico de Ponferrada, embarcaríase no porto de Vigo xunto co carbón de
Laciana. Nos primeiros anos da década de 1950 a MSP contaba co ferrocarril
Villablino-Ponferrada, a central térmica de Villablino, a central térmica de
Ponferrada, as minas de carbón de Laciana, dúas fábricas de aglomerados de
carbón e as minas de ferro do Coto Wagner.
En 1960 a produción superaba o
millón de toneladas de carbón e as seiscentas mil toneladas de ferro, cunha
plantilla de uns catro mil traballadores, fronte ós mil trescentos cos que
contaba ó finalizar a Guerra Civil (1936-1939). Polas limitacións do porto de
Vigo comezábase co proxecto de construción dun cargadoiro para o embarque do
carbón e o mineral de ferro na enseada de Rande.
Os cambios nos mercados
enerxéticos fixeron que a mediados da década de 1970 a empresa comezara o seu declinar,
ata ser declarada en quebra contra 1993. Subscrito un convenio de acredores e
levantada a quebra, o empresario mineiro leonés Vistorino Alonso García facíase
en 1994 co control da compañía.
Descrición Xeral do Entorno:
O cargadoiro sitúase uns catrocentos metro ó leste de
Rande, na marxe esquerda da ría de Vigo e á dereita da vía do ferrocarril que
une Redondela con Vigo.
Construcción:
Década de 1960. Operativo en 1965 e autorizado a operar
dende xullo de 1966.
Abandono:
Contra o ano 1975.
Descrición:
O cargadoiro da “Minero
Siderúrgica de Ponferrada, S.A.” localízase na marxe esquerda da ría de Vigo,
no estreito de Rande, onda hai profundidade dabondo para o fondeo seguro dos
buques de transporte do mineral. O lugar elixido, non lonxe do vello cargadoiro
“do alemán”, localízase a uns catrocentos metros ó levante da vila de Rande.
O proxecto subscrito en 1960 polo
enxeñeiro Eloy Fernández-Valdés Rodríguez solicitaba a concesión dunha
autorización para a construción dun cargadoiro con capacidade de 2.000
toneladas á hora, cunha liña de atraque descontinua formada por tres
plataformas pousadas no fondo da ría unidas por unha ponte metálica sobre a que
descorrería unha cinta transportadora para o transporte do mineral. A
plataforma pola súa banda iría unida á terra por outra estrutura metálica de
dous vans cun apoio intermedio. A construción remataría no ano 1965 e a empresa
solicitaba no mes de xullo de 1966 autorización para comezar o servizo do
cargadoiro.
O cargadoiro consistía nun
apartadoiro ferroviario para a recepción das vagonetas do ferrocarril procedentes
de Ponferrada (León) nas que chegaba o mineral de ferro do Coto Wagner (San
Martín de Dueñas, León) e o carbón do val de Laciana (Villablino, León).
O mineral de ferro e o carbón descargados
nas moegas levábase á cinta transportadora instalada na estrutura inferior e
transportábase cara ás outras cintas transportadoras que voaban por riba do mar
para a descarga directa dos materiais nas bodegas dos buques que alí fondeaban
para recollelo e transportalo ós portos de destino, fundamentalmente en Inglaterra
e Alemaña.
O cargadoiro mantivérase operativo ata finais do ano 1974 e permanece aínda no seu sitio,
configurado por tres plataformas de formigón no mar como grandes “Duques de
Alba” sobre as que apoia unha estrutura metálica a guisa de pantalán. Esta
estrutura sostiña as cintas de transporte dos materiais dende terra ata os
buques. Consérvanse aínda tamén outras instalacións propias da actividade: o
pantalán de carga, as moegas, e as liñas de transporte.
Tempo de uso:
Sistema de produción:
Moegas de recepción do mineral recibido por ferrocarril e
transporte a medio de cintas ata o pantalán de descarga nos buques, cunha capacidade de ata 2.000 t/h.
Actividades laborais:
Traballadores locais dirixidos por persoal técnico de
procedencia diversa.
Emprego:
Materias Primas:
Minerais de ferro procedentes do “Coto Wagner” en San
Martín de Dueñas (León) e carbón procedente das minas do val de Laciana
(Villablino, León).
Distribución e comercialización:
Exportación, principalmente Inglaterra e Alemaña.
Referencias Bibliográficas:
Berea
Cruz, E. y García Movilla, C., 1993: Inventario del Patrimonio Arquitectónico
Industrial en Vigo y su comarca. Madrid: Secretaría de Publicaciones del
Ministerio de Obras Públicas y Urbanismo.
Carmona
Badía, J., y Nadal Oller, J., 2005, El
empeño industrial de Galicia. 250 años de historia, 1750-2000, Fundación
Pedro Barrié de
Lara Coira, M.,
2010: “La minería y el patrimonio minero en Galicia”. Tierra y tecnología, revista de información geológica, número 36,
segundo semestre 2009, Madrid: Ilustre Colegio Oficial de Geólogos, p. 65-76. DL-M-10.137-1992.
ISSN 1131-5016.
Migueles
González, J., 2009. As antigas empresas.
Anecdotario Redondelán [en línea]. Disponible
en Internet: http://anecdotarioredondelan.jimdo.com/as-antigas-empresas/ [Último acceso 21 de agosto del 2009].
La minería de
Galicia,
1991, Dirección Xeral de Industria de
Mirre,
J.C., 1990, Guía dos minerais de Galicia,
Galaxia, Vigo. DL VG-328-1990. ISBN 84-7154-729-5.
Román
Losada, A., 2009: Sal, sardiña e peiraos.
Achega ao patrimonio marítimo da Enseada de San Simón, Redondela:
Asociación Cultural Alén Nos.
Índice de mapas e planos:
Localización no Mapa Topográfico Nacional
1:25.000:
Folla 223-II Redondela // Fuso 29 / X 528.348,46 / Y 4.681.498,06