Construído quizais a finais do século XVIII polos comerciantes franceses que construíran tamén os muíños fluviais de Xuvia (vid. ficha 007), Santa Ícia e Os Amenadás (vid. ficha 243), e o de mar do Ponto (vid. ficha 099), atópase no lugar coñecido como Muíño de Vento, na parroquia de San Mateo de Trasancos no termo municipal de Narón, e aparece xa citado contra 1845 no Dicionario de Pascual Madoz. Está incluído no conxunto da casa grande á que pertence, cercado por unha muralla xunto cun pombal, un hórreo, o pozo e a propia casa, ademais doutros elementos e construcións adxectivas.

Trátase de un muíño do tipo de torre fixa con cuberta xiratoria, construído enriba dunha plataforma de terra de uns seis metros de diámetro, que levanta entre metro e medio e tres metros sobre o terreo circundante. A torre é cilíndrica, de fábrica de cachote de lousa con perpiaños nos vans, tomada con cal grosa e recebado do mesmo. Ten dúas portas enfrontadas e dispostas nas caras norte e sur, con dúas fiestras no primeiro andar, unha pequena ó mediodía en unha grande ó levante. O interior, cun diámetro de 3’80 m, vai dividido en altura cun andar. Os muros teñen un grosor de un metro e unha altura de uns sete metros (Bas, 1991: 213).

Perdida a cuberta -que era metálica, o que non é habitual en Galicia- e a maquinaria, as inspeccións dos restos levadas ó cabo parecen indicar que contaba cunha soa moa. Atópase en estado de semi abandono e o Concello de Narón negociaba contra o ano 2009 a súa adquisición con idea de restauralo.

O conxunto que comprende a casa grande e demais edificacións, no pasado pertenceu á familia Amor e dende 1984 o seu propietario é don Luis Alberto Gil Lago.

Como ocorrera na meirande parte dos muíños de vento, tamén este perdería a súa utilidade e caería no abandono coa chegada da electricidade pola extensión das redes de subministro das compañías eléctricas.

Polo de agora non dispomos de máis datos específicos deste muíño que os que xa foron indicados arriba. Vaia esta ficha coma aguillada para os investigadores do noso patrimonio cultural, etnográfico e industrial.

Dadas poucas referencias accesibles para un maior detalle do muíño e a falta de máis datos certos, achégase unha descrición xenérica válida para esta tipoloxía. Para os muíños de torre xiratoria, véxase a ficha 272, por exemplo.

A construción adoitaba realizarse en cachotería con pezas de granito (ou lousa) de bo tamaño, con rachas entre delas, tomadas con barro e cal. A torre sería cilíndrica ou lixeiramente troncocónica, cunha planta circular interior de tres a cinco metros de diámetro na base e unha altura sobre o chan de catro a cinco metros (sen contar a cuberta de madeira). Os muros terían un grosor de sesenta centímetros a un metro e os vans serían de cantearía ou de madeira. A iso dun metro e medio ou dous sobre o piso dispúñase no interior unha repisa de madeira todo arredor, accesible a medio dunha escaleira tamén de madeira para o acceso ás moas.

A cuberta e o teito se conformaba con táboas de madeira dispostas a modo de cono sobre unha estrutura ou trabe circular cunhas rodiñas que rulaban nun raíl encaixado na soleira das pezas de cantearía nas que remata a parede da torre, rodiñas que permitían xirar todo o teito, co eixe e as aspas a el suxeitas, para orientalo muíño ao vento. A tal fin, a cuberta contaba cun pau inclinado cara ó chan (o rabo) situado na parte contraria as aspas e que o muiñeiro podía manexar dende fora do muíño para virar a cuberta na procura da orientación desexada. O rabo (ou goberno) atábase a unhas estacas ou cepos espichados no chan para asegurar a posición elixida.

Na cuberta apoiaba horizontalmente o eixo do muíño, chamado árbore, coas aspas dispostas no exterior e cunha roda dentada (a coroa ou catalina, de entre un metro dez e un metro cincuenta de diámetro) solidaria co eixe na parte interior do muíño.

A catalina engrenaba cunha roda pequena (o piñón, lanterna ou farol) construída con dous discos de madeira de uns vinte e catro centímetros de diámetro xunguidos entre si por travesas tamén de madeira. Este mecanismo transfería o xiro do eixe horizontal ó eixo vertical que facía xirar a capa (moa xiratoria ou pedra voandeira) sobre o pe (moa fixa ou pedra durminte) do muíño. O mesmo que nos muíños hidráulicos, o eixo vertical descansaba sobre unha trabe que podía subir e baixar, para regular a finura da moenda variando a altura da capa sobre o pe.

O extremo exterior da árbore vai atravesada radialmente por catro paus de uns cinco metros e medio de longo, dispostos perpendicularmente e que configuran as oito vergas nas que ían as catro velas triangulares suxeitas con cordas.

Ademais da porta de entrada, os muíños de vento adoitaban contar na súa metade superior cunha ou dúas ventás situadas unha fronte da outra. Algúns deles podían teren no interior unha lareira e mesmo un forno. Nalgúns casos, o muíño estaría construído sobre unha plataforma terrea consolidada e cinguida por un muro de cachotería construído posibelmente con pedras aproveitadas dalgunha outra edificación.