Privada

As instalacións foron desmanteladas

Non procede

No mes de xullo de 1986 asinábase en Santiago de Compostela un convenio de cooperación para a elaboración do proxecto, a construción, a montaxe, a posta a punto e a explotación dun parque eólico de 360 kW de potencia instalada nominal. Subscribían o convenio D. Luciano José Asorey Fernández, Conselleiro de Traballo, Industria e Turismo da Xunta de Galicia, D. Martín Galego Málaga, Presidente do “Instituto para a Diversificación e Aforro da Energía” (IDAE), e D. Feliciano Fuster Jaume, Presidente da “Empresa Nacional de Electricidade, S.A.” (ENDESA).

O obxecto final do convenio era o de explotar comercialmente a aplicación de aeroxeradores como sistema produtor de enerxía eléctrica, conseguindo o aproveitamento da enerxía eólica, aforrando así outras fontes enerxéticas, e fomentándose á vez a incorporación de tecnoloxías enerxéticas avanzadas. Estes obxectivos viñan enmarcados dentro dos fins da Lei 82/1980, de 30 de decembro, sobre Conservación da Enerxía, en canto ao desenvolvemento de alternativas ao uso das enerxías tradicionais que fosen susceptibles de poderse xeneralizar a súa utilización a outros usuarios.

No marco da citada Lei de Conservación da Enerxía creouse o chamado Programa Enerxético UNESA-INI (PEUI), promovido e amparado por “Unidade Eléctrica, S.A.” (UNESA) e o “Instituto Nacional de Industria” (INI). Con cargo a este programa, a empresa mallorquina “Gas e Electricidade, S.A.” (GESA), pertencente ao grupo ENDESA, desenvolveu un aeroxerador de eixo horizontal de 30 kW de potencia nominal e 10’40 m de diámetro de rotor, con tres pas de 5 m e ángulo de ataque fixo, máquina que se estivo experimentando nas súas instalacións da Estación de Ensaio de Aeroxeradores de Alfabia (Mallorca) e no Parque Eólico Piloto do Empordán, en Garriguella (Xirona, Cataluña). Con certas modificacións e melloras sobre o orixinal, instaláronse o primeiras catro unidades deste tipo, explotadas de forma única e no mesmo emprazamento, no Parque Eólico de Granadilla (Tenerife, Illas Canarias), seguidas doutras doce unidades do mesmo tipo no Parque Eólico de La Muela (Zaragoza, Aragón).

O emprazamento elixido, no lugar da Condomiña, lindeiro co Faro de Estaca de Bares e próximo a Vila de Bares, na parroquia de Santa María de Bares, termo municipal de Mañón, na provincia da Coruña, foino en función dos datos de vento de que se dispuña e de que, ademais de ser relativamente chairo, conta con bos accesos pois discorre paralela á estrada que conduce ao Faro de Estaca de Bares desde o entroncamento coa estrada que desde Ou Barqueiro leva ao Porto de Bares. A superficie total afectada foi duns 28.000 m2, que se pagaron a razón de 125 pta/ m2 (0,75 eur/m2).

Utilizáronse os datos de vento recolleitos no lugar pola Comisión Nacional de Enerxías Especiais no período 1954-1963, ademais dos rexistros obtidos entre xuño de 1983 e setembro de 1984 pola estación automática de Estaca de Bares no marco do proxecto do Mapa Eólico Nacional.

Co eixo do rotor a 12 m sobre o chan, unha superficie varrida duns 85 m2 e unha velocidade media anual do vento de 7’8 m/s, a produción media anual esperada estimouse en 1.008.720 kWh para un factor de dispoñibilidade dos aeroxeradores do 90%.

O orzamento total do proxecto foi de 109.583.641 pta (658.610,95 eur), incluíndo o custo dos terreos, do proxecto e a dirección de obra, e os impostos de aplicación. O financiamento distribuíuse entre ENDESA (33 Mpta), o IDAE (33 Mpta), a Subdirección Xeral da Enerxía do Ministerio de Industria (33 Mpta) e a Xunta de Galicia (11 Mpta). As obras iniciáronse o 15 de marzo de 1987 e entregábanse o 30 de xullo do mesmo ano. Foron executadas pola empresa “Electricidade Carlos, S.L.” e dirixidas polo Enxeñeiro Técnico D. Carlos Gómez Otero baixo a dirección facultativa do autor do proxecto.

O proxecto de execución chamado “Parque Eólico de Galicia: obras e instalacións para o aproveitamento da enerxía do vento mediante doce aeroxeradores de 30 kW” subscribíase o 13 de febreiro de 1987 polo Enxeñeiro Industrial D. Manuel Lara Coira para a empresa “Xestión Enerxética de Galicia, S.A.” (GESTENGA), a petición da “Empresa Nacional de Electricidade, S.A.” (ENDESA) como encargada da realización do proxecto completo na modalidade “chave en man” segundo o Convenio anteriormente mencionado. O 30 de xuño de 1987, practicamente finalizada a construción do parque eólico, efectuábase o visado da documentación técnica co número de rexistro 57/87 na Delegación de Ferrol do Colexio Oficial de Enxeñeiros Industriais de Galicia.

O estío galego de 1987 foi politicamente axitado: o Partido Socialista de Galicia, Coalición Galega e o Partido Nacionalista Galego chegaban a un acordo, o chamado “Pacto dos Tilos”, para presentar unha moción de censura ao goberno de D. Gerardo Fernández Albor, moción que defendían e gañaban o 23 de setembro, xa morto o verán, pondo fin á etapa que o 22 de xaneiro de 1982 iniciara o Goberno Autónomo de Galicia.

Ademais da etapa de Fernández Albor á fronte do goberno galego, tamén a construción do primeiro parque eólico galego finalizaba co verán de 1987, e na mañá do venres 6 de novembro tiña lugar a inauguración oficial do Parque Eólico de Estaca de Bares, coa ilusionada asistencia do recentemente nomeado Presidente da Xunta de Galicia, Excmo. Sr. D. Fernando Ignacio González Laxe, o Presidente de Endesa, Excmo. Sr. D. Feliciano Fuster Jaume, e un gran número de personalidades da política e das empresas eléctricas españolas.

Foi un brillante e luminoso día otoñal no que a absoluta calma dos habitualmente fortes ventos que varren a zona impediu o funcionamento dos aeroxeradores, provocando comentarios maliciosos daqueles asistentes que sostiñan que o aproveitamento da enerxía eólica carecía de futuro e que non pasaba de ser un divertimento das empresas eléctricas para acalar as xustas reclamacións dos grupos ecoloxistas nas súas demandas -xa entón- de redución dos fortes impactos ambientais que provoca a industria enerxética.

O parque eólico funcionou durante varios anos baixo a supervisión de ENDESA desde a Central Termoeléctrica das Pontes de García Rodríguez, servindo principalmente para obter importante información sobre as condicións reais de explotación comercial de aeroxeradores.

Aínda que as instalacións melloráronse, suprimindo o xerador de baixa potencia e incrementando a 37’5 kW a potencia unitaria dos aeroxeradores, que pasaron ademais a ser controlados a distancia desde a propia central das Pontes, a rápida evolución da técnica, unida á baixa rendibilidade e á crecente deterioración das instalacións de Estaca de Bares, levaron ao seu desmantelamento a principios da década do 2000.

As posteriores actuacións de restauración levadas a cabo no terreo, deixándose tan só a base dun dos aeroxeradores como recordo do primeiro parque eólico que houbo en Galicia, son sen discusión unha boa mostra de como pode e debe procederse á recuperación do territorio afectado por leste -e calquera outro!- tipo de instalacións industriais unha vez finalizada a súa vida útil.

Instalado ao borde dos acantilados do cabo de Estaca de Bares, a punta máis setentrional da Península Ibérica, que remata sobre a ría na Illa Coelleira.

1986-1987. Entrada en servizo no mes de outubro de 1987.

2003.

Cada un dos aeroxeradores, designados como PEUI 10/3 XENE/7.5-30 kW/AS-0, estaba constituído por dous xeradores eléctricos de indución accionados por unha aeroturbina de eixo horizontal por medio dun multiplicador de velocidade, conectados á rede eléctrica xeral.

O aeroxerador dispuña dun catavento que o orientaba na dirección do vento a partir de velocidades do mesmo da orde de 3 m/s (un 11 km/h). A falta de aliñación entre o catavento e o eixo da aeroturbina activaba un actuador eléctrico que orientaba a turbina na dirección apropiada.

Con velocidades de vento superiores a 4 m/s (un 15 km/h) a aeroturbina viraba a unha velocidade practicamente constante de 70 rpm, permanecendo axustado á rede o alternador de 7’5 kW. Si a velocidade do vento superaba os 7 m/s (un 25 km/h), a velocidade de xiro da aeroturbina estabilizábase ao redor de 75 rpm, desacoplándose o xerador de 7’5 kW e axustándose o de 30 kW.

Os xeradores eléctricos eran do tipo de indución (asíncronos) con 1.500 rpm de velocidade síncrona, conectados á rede de alimentación trifásica a 380 V e 50 Hz. O multiplicador, do tipo de eixos paralelos, contaba cunha relación 1:20’26 e sobre o seu eixo de alta velocidade situábase o electrofreno, comandado polo sistema de control durante o funcionamento da aeroturbina ou manualmente nas operacións de servizo e mantemento.

Á beira de cada aeroxerador construíuse unha pequena caseta de control en fábrica de ladrillo revestido de cemento para o aloxamento das conexións e proteccións eléctricas da unión do aeroxerador coas liñas eléctricas subterráneas interiores do parque que concorrían no centro de transformación. Instalouse tamén unha estación anemométrica e dous pararraios que aseguraban a cobertura e protección da totalidade das instalacións.

As instalacións completáronse cunha caseta central duns 120 m2 para o aloxamento do centro de transformación 380 V / 20 kV, 630 kVA, e das celas de protección e medida, ademais da sala de control, un pequeno almacén e un aseo con lavabo, sanitario e ducha. Os aeroxeradores conectáronse á caseta de control por medio de liñas subterráneas a 380 V, mentres que o centro de transformación conectábase con intermedio dun entroncamento aéreo-subterráneo a unha liña eléctrica aérea a 20 kV para a evacuación da electricidade producida ao sistema eléctrico xeneral.

Todo o ano, sempre que a velocidade do vento estivera entre os límites de operación das aeroturbinas.

Diversidade de profesionais durante o deseño, construción das máquinas, construción das infraestruturas do parque eólico (accesos, viais interiores, liñas eléctricas de interconexión e evacuación) e implantación das aeroturbinas.

Sen datos referentes ao deseño e construción das aeroturbinas. Entre seis e dez persoas durante a construción e posta en funcionamento do parque eólico.

Na fase de explotación, aire.

Electricidade.

Entrega da electricidade producida á rede de distribución do sistema eléctrico nacional.

Aneiros Lorenzo, J., y Breijo Rodríguez, J.C., 2001, Manual didáctico de la energía eólica, Proyecto Aeolus, Programa Leonardo da Vinci de la Comisión Europea, Fondo Formación Ferrol y Consellería de Educación y Ordenación Universitaria de la Xunta de Galicia, Ferrol.

Ariño, J.R., 1987, “Comienza a funcionar el parque eólico de Estaca de Bares, con 360 kilovatios”, El País, 9 de noviembre, p. 27.

Asociación Eólica de Galicia (EGA), 2005, La economía eólica en Galicia, Asociación Eólica de Galicia (EGA), Santiago de Compostela. ISBN 84-609-5216-9.

Asociación Eólica de Galicia (EGA), 2009, El viento en Galicia [en línea]. Santiago de Compostela: Asociación Eólica de Galicia (EGA) [ref. 11 octubre 2009]. Disponible en Internet: http://www.ega-asociacioneolicagalicia.es/es/elvientoengalicia/rendimientoaerogeneradores.php

Beramendi González, J., 2007, “A Galicia autónoma (dende a transición). Os primeiros pasos da autonomía)”, A gran historia de Galicia, 32 vol. coordinados por Xosé Ramón Barreiro Fernández y Ramón Villares Paz, Arrecife Edicións Galegas y La Voz de Galicia, A Coruña, vol. 32, tomo XIV, vol. 2, p. 91 y sigs. DL M-37.671-2007. ISBN 978-84-96931-00-8.

España. Ley 82/1980, de 30 de diciembre, sobre Conservación de la Energía. Boletín Oficial del Estado, 27 de enero de 1981.

España. Real Decreto 907/1982, de 2 de abril, sobre fomento de la autogeneración de energía eléctrica. Boletín Oficial del Estado, 10 de mayo de 1982.

Lara Coira, M., 1987, Parque Eólico de Galicia: obras e instalaciones para el aprovechamiento de la energía del viento mediante doce aerogeneradores de 30 kW, documentación técnica depositada en la Delegación de Ferrol del Colegio Oficial de Ingenieros Industriales de Galicia, registrada con el número 57/87 el 30 de junio de 1987, Gestión Energética de Galicia, Santiago de Compostela.

Lara Coira, M., 1990, Las energías renovables y Galicia, Gestión Energética de Galicia, Santiago de Compostela. ISBN 84-404-8124-1.

Lara Coira, M., 1991, As enerxías renovables e Galicia, Gestión Energética de Galicia, Santiago de Compostela. ISBN 84-604-0101-4.

Lara Coira, M., 1995, “O sector eléctrico en Galicia”, A Economía Galega: Informe 1993-1994, Serie Informes Anuais 9, Instituto de Estudios e Desenvolvemento de Galicia (IDEGA), Universidade de Santiago de Compostela y Fundación Caixa Galicia, Santiago de Compostela, p. 361-388. ISBN 84-89231-03-6.

Lara Coira, M., 1996, “El sector energético”, Papeles de Economía Española, Serie Economía de las Comunidades Autónomas, número 16, Galicia, Fundación Fondo para la Investigación Económica y Social de la Confederación Española de Cajas de Ahorros (FUNCAS), Madrid, p. 207-218. ISSN 1136-4777.

Lara Coira, M., 2003, “Los recursos energéticos en Galicia: Pasado y perspectivas de futuro”, Energía y Sostenibilidad. Incidencia en el medio marino, Emilio Menéndez y Fernanda Miguélez (eds.), Instituto Universitario de Estudios Marítimos (IUEM), Netbiblo, Oleiros, A Coruña, p. 123-155. ISBN 84-9745-054-X.

El Parque Eólico de Estaca de Bares (documento videográfico), 1987, Consellería de Industria, Comercio y Turismo de la Xunta de Galicia, Instituto para la Diversificación y Ahorro de la Energía (IDAE) y Empresa Nacional de Electricidad (ENDESA), Santiago de Compostela.

Localización Mapa Topográfico Nacional 1:25.000: Folla 2-II Estaca de Bares // Fuso 29 / X 605,85 / Y 4.848,74

Xullo 2010