143 Cargadoiro de Rande (Compañía General Minera de Galicia)
- Provincia: Pontevedra
- Concello: Redondela
- Parroquia: San Vicente de Trasmañó
- Lugar: Cabanas
- Paraxe: O Cargadoiro do Alemán
- Coord. Xeográficas - Latitude: 42.28476234053669
- Coord.Xeográficas - Lonxitude: -8.659645915031433
- Coordeadas UTM: Fuso 29 // X 528,04 / Y 4.681,42
- Clasificación: Auxiliar da industria extractiva
- CNAE: 09.90 Actividades de apoio a outras industrias extractivas (Cargadoiro de minerais de ferro: Magnetita Fe2O4 con Hematites Fe2O3
- Tipoloxía: Cargadoiro de mineral
- Comarca: Vigo
- Marco Xeográfico: Ría de Vigo
- Ámbito: Periurbán
- Acceso:
Unha vez en Redondela, continuaremos costeando a marxe esquerda da ría de Vigo pola vella estrada nacional N-550. A uns catro quilómetros de Redondela chegaremos ó lugar de Rande, no punto quilométrico 145, e alí tiraremos á dereita pasando por riba da vía do tren, cara ó mar, onde atoparemos case ó pe da ponte da autopista os restos do cargadoiro de mineral das minas de Freixo (Compañía General Minera de Galicia). Na mesma vila de Rande, a uns trescentos metros do cargadoiro atoparemos os restos da Conserveira Boyé ou “fábrica do alemán”. E se seguimos camiñando pola beiramar de volta a Redondela, atoparemos a uns catrocentos metros da vila de Rande o cargadoiro –máis moderno– da “Minero Siderúrgica de Ponferrada”.
Tipo de propiedade:
Visitable:
Historia:
As minas de ferro de Freixo,
atópanse na parroquia de San Miguel de Marcelle do concello de Monforte de
Lemos (Lugo). Os documentos máis antigos xa falan das minas no século XV, cando
eran explotadas para fornecer ás ferrerías que provían de material e armamento
ó primeiro Conde de Lemos, Pedro Álvarez Osorio.
Algúns séculos máis adiante, con
capital procedente dos emigrantes establecidos na República Arxentina
constituíase en 1913 a “Compañía General Minera de Galicia”, co obxectivo de
“explotar las minas de hierro de Freijo (Monforte)”.
Ó fronte da mina atopábase o
enxeñeiro alemán e vicecónsul de Alemaña en Monforte de Lemos don Frederic
Wilhelm Cloos, coñecido como Guillermo Cloos, que tamén puxera en explotación a
mina da Silvarosa, en Viveiro, e que xunto con técnicos alemáns dirixiu con
gran eficacia os labores mineiros que permitiron subministrar ferro ó seu
goberno para a industria bélica tanto na primeira (1914-18) como na segunda
(1939-45) guerra mundial.
Igual que fixera na Silvarosa, o
enxeñeiro Cloos instalou un funicular e o material transportábase por medio de
vagonetas suspendidas de cables dende a bocamina de Freixo ata a estación
ferroviaria de Canaval (uns oito quilómetros), no veciño concello de Sober
(Lugo). Nos primeiros tempos da explotación o mineral de aquí levábase por
ferrocarril ata o porto de Vigo, do que marchaba por mar ata Alemaña.
No ano 1924 constituíase en Madrid
a compañía “Minerales de Hierro de Galicia”, vinculada a capital de orixe
alemán. Para mellorar a loxística do transporte do mineral de Freixo ata os
barcos, Cloos constrúe en Rande, na mesma ría de Vigo, o cargadoiro que alí se
coñece como “do alemán”, cuxos restos atópanse case ó pe da ponte da autopista.
O primeiro cargamento de mineral
de ferro extraído na mina de Freixo para a industria alemá que embarcou no
cargadoiro de Rande fixérao en 1926 no vapor Estoril, como recollera o famoso
fotógrafo ourensán-vigués Pacheco.
Baixo a dirección de Guillermo
Cloos as minas de Freixo coñeceron tempos de esplendor e cunha nómina duns
trescentos traballadores traballaron a pleno rendemento ata o ano 1931. As
reivindicacións sindicais polos baixos salarios e as precarias condicións de
traballo levaron a que no mes de agosto de 1931 comezara unha folga que duraría
dous anos. A mina pecharía trala Segunda Guerra Mundial e aínda que sería de
novo explotada por outra empresa dende 1948, pecharía definitivamente en 1958.
Durante a Segunda Guerra Mundial,
ademais do ferro de Freixo tamén se cargaría aquí o volframio procedente das
minas galegas e mailo ferro das leonesas (como do Coto Wagner, en Ponferrada).
O cargadoiro caería despois en desuso e a parte construída en ferro que metíase
no mar foi desmantelada; porén aínda hoxe pódese ver o resto da estrutura
construída en pedra e formigón.
En 1960 iniciábase en Rande a
construción doutro cargadoiro máis moderno, formado por tres plataformas unidas
a terra por unha estrutura metálica que dispuña dunha cinta transportadora.
Pertencía á empresa “Minero Siderúrgica de Ponferrada, S.A.”, que o empregaba
para embarcar o ferro (do Coto Wagner) e o carbón (de Laciana e do Bierzo), que
chegaban por tren procedentes de Ponferrada para seren exportados a Inglaterra
e Alemaña, fundamentalmente. Este segundo cargadoiro mantivérase operativo ata
mediados da década do 1970 e conserva aínda as instalacións propias da
actividade: o pantalán de carga, as moegas, as liñas de transporte, etc.
Construcción:
Abandono:
Descrición:
O primeiro cargadoiro localízase
na marxe esquerda da ría de Vigo, no estreito de Rande, onda hai profundidade
dabondo para o fondeo seguro dos buques de transporte do mineral. O lugar
elixido, coñecido como “o cargadoiro do alemán”, localízase a uns trescentos
metros o poñente da vila de Rande.
O cargadoiro consistía nun
apartadoiro ferroviario para a recepción do mineral que chegaba nas vagonetas
do ferrocarril procedentes da estación de Canabal (Sober, Lugo), onde se
cargaba o mineral extraído das minas de Freixo e que alí se recibía transportado
polo funicular que partía da bocamina, a uns oito quilómetros.
Un sistema de dobre vía de ida e
volta dende o apartadoiro ata o extremo do cargadoiro, facilitaba o transporte
do mineral nas vagonetas basculantes que, xa no final da parte terrestre do
cargadoiro descargaban na cinta transportadora instalada na estrutura metálica inferior
que penetraba no mar e que tiña en voadizo sobre o mar unha cinta
transportadora sobre un brazo articulado para facilita a descarga directa do
mineral nas bodegas dos buques que alí fondeaban para recollelo e transportalo
ós portos de destino.
O cargadoiro de Rande, do tipo
chamado “cantilever” ou viga voadiza, estaba formado por unha primeira parte en
terra feita de pedra e formigón, que continuaba por unha estrutura metálica que
se entremetía no mar apoiando no seu final sobre un piar de fábrica, cunha
parte final articulada voada sobre o mar. O sostén da viga viña garantido por
unha estrutura superior curvada de celosía metálica riostada.
O cargadoiro de mineral de Rande foi desmontado
e vendido como chatarra na década de 1950, porén aínda sobrevive a estrutura de
fábrica citada.
O segundo cargadoiro, construído pola empresa “Minero Siderúrgica de Ponferrada, S.A.” na década de 1960 e que
aínda permanece no seu sitio, está configurado por tres plataformas de formigón
no mar como grandes “Duques de Alba” sobre as que apoia unha estrutura metálica
a guisa de pantalán. Esta estrutura sostiña as cintas de transporte dos
materiais dende terra ata as bodegas dos buques.
Referencias Bibliográficas:
Aira
Pardo, F., y Casanova Otero, J.R., 2009. Minas
de Freixo [en línea]. Disponible en
Internet: http://www.jrcasan.com/MONFORTE/freixo/minas.htm [Último acceso 21 de agosto del 2009].
Carmona
Badía, J., y Nadal Oller, J., 2005, El
empeño industrial de Galicia. 250 años de historia, 1750-2000, Fundación
Pedro Barrié de
Cueto
y Noval, R. del, 1928, La minería de la
región gallega, reproducción facsimilar por
Hernández
Sampelayo, P., 1922, Hierros de Galicia,
tomo I, Gráficas Reunidas, Madrid.
Hernández
Sampelayo, P., 1931, Hierros de Galicia,
tomo II, Gráficas Reunidas, Madrid.
Hernández
Sampelayo, P., 1934, Geología gallega
(Discurso de ingreso en
Hernández
Sampelayo, P., 1935, Hierros de Galicia,
tomo III, Gráficas Reunidas, Madrid.
Lara Coira, M.,
2010: “La minería y el patrimonio minero en Galicia”. Tierra y tecnología, revista de información geológica, número 36,
segundo semestre 2009, Madrid: Ilustre Colegio Oficial de Geólogos, p. 65-76. DL-M-10.137-1992.
ISSN 1131-5016.
Migueles
González, J., 2009. As antigas empresas.
Anecdotario Redondelán [en línea]. Disponible
en Internet: http://anecdotarioredondelan.jimdo.com/as-antigas-empresas/ [Último acceso 21 de agosto del 2009].
La minería de
Galicia,
1991, Dirección Xeral de Industria de
Mirre,
J.C., 1990, Guía dos minerais de Galicia,
Galaxia, Vigo. DL VG-328-1990. ISBN 84-7154-729-5.
Índice de mapas e planos:
Localización no Mapa Topográfico Nacional
1:25.000:
Folla 223-II Redondela // Fuso 29 // X 528,04 / Y 4.681,42