José María González-Llanos Caruncho, un experto enxeñeiro naval que traballara na “Sociedad Española de Construcción Naval” ferrolán, vai mercar en Perlío (Fene) un pequeno taller de carpintería de ribeira, constituíndo o 15 de outubro de 1941 a empresa “Astilleros y Talleres del Noroeste S.L.” (ASTANO), que chegaría a ser un dos motores económicos da ría de Ferrol (vid. ficha 477).

A boa marcha do estaleiro e o mantemento da competencia obrigaría a continuos investimentos e melloras no proceso de construción das embarcacións. Entre 1961 e 1980 a carteira de pedidos vai centrarse nas grandes unidades como alternativa as incertezas na demanda de pesqueiros. Neste contexto, no comezo do decenio de 1970 a empresa decidiría adquirir a que sería daquela o meirande guindastre pórtico do mundo, o que lle permitiría a construción por bloques ou módulos, mellorando a calidade, reducindo os tempos de construción e abaratando os custos.

O 15 de abril de 1972 acudirían máis de catrocentos expertos de todo o mundo a presenciar a botadura do “Artega” (326.000 t), a unidade meirande ata entón construída en grada e na que xa se tirara proveito do guindastre pórtico recentemente posto en servizo. A construción de buques como o “Santa María” (1975, 365.000 toneladas de peso morto) o converterían ao estaleiro de Perlío en competencia dos grandes estaleiros do mundo.

Pero vai ser tamén nestes anos no que aboien as graves dificultades financeiras da empresa, debidas ao recurso maioritario ao crédito bancario para a expansión das actividades, que se verían penalizadas coa primeira crise petroleira, xurdida no outono de 1973, e que aínda empeorarían en 1979, coa segunda crise do petróleo, malia os esforzos de diversificación que levaría adiante a empresa.

No marco dos plans de reconversión do sector naval e no medio dunha durísima crise económica, ASTANO vai comezar en 1984 un longo e complexo proceso de reconversión, integrándose no grupo de estaleiros civís do Estado, “Astilleros Españoles” (AESA). No mes de xullo do ano 2000 o goberno autorizaría a integración dos estaleiros civís e os militares, constituíndo a “Empresa Nacional Bazán de Construcciones Navales”, con sede en Madrid e que ocuparía a décima posición por tamaño entre todos os estaleiros do mundo, con 11.700 empregados en 12 centros de traballo. O proceso suporía a desaparición de ASTANO e a súa integración cos estaleiros ferroláns da Bazán baixo o nome de “Izar”, que dende o ano 2005 pasaría a chamarse “Navantia”.

O pequeno estaleiro de Ramón Aguilar Pérez na ribeira de Perlío sería mercado por José Maria González-Llanos y Caruncho, constituíndose no seu emprazamento o 15 de outubro de 1941 a empresa “Astilleros y Talleres del Noroeste, S.L.”, que pronto sería coñecida como ASTANO (vid. ficha 477), dedicada a construción e reparación de pequenas embarcacións de madeira e de aceiro.

Aínda que nos primeiros anos construíanse pequenas embarcacións de pesca con casco de madeira, a construción en madeira vai ir sendo prontamente desprazada pola construción en aceiro de buques de tamaños crecentes. En xeral, o período de 1941 a 1960 virá definido pola especialización nos buques relacionados coa pesca e dende 1963, comezaría a construción de grandes petroleiros e cargueiros de carga xeral, centrándose nas grandes unidades como alternativa as incertezas na demanda de pesqueiros, modernizándose as instalacións e converténdose nun referente mundial na construción de petroleiros de ata trescentas mil toneladas.

Cunha ampla carteira de pedidos e co obxectivo de reducir os tempos de construción e abaratar os custos, a empresa optaría pola construción por bloques ou módulos, adquirindo no comezo do decenio de 1970 a que sería daquela o meirande guindastre pórtico do mundo, mellorando a calidade e a competitividade do estaleiro.

Con este guindastre o estaleiro melloraría sensiblemente a capacidade de servizo das novas bancadas (de 337 m de lonxitude), da zona de armamento de estruturas e dos grandes petroleiros. As características básicas do guindastre pórtico que de camiño vai converterse no símbolo da empresa serían unha capacidade de elevación de 800 toneladas, con 145 metros de luz entre as patas e 75 metros de altura baixo da viga (uns cinco metros máis alta que a catedral santiaguesa).

O deseño da estrutura faríao a empresa alamana “Jucho”, de Dortmund, mentres que o deseño mecánico sería da tamén alamana “PHB”, de Colonia, e o deseño eléctrico da sueca “ASEA”, de Estocolmo. Finalizado o proceso de deseño, as características principais serían:

- Estrutura en aceiro de alta resistencia St 52.3, que tería que ser subministrado pola empresa “Rheinstahl” (Düsseldorf, Alemaña) pois daquela non se fabricaba en España.

- Altura máxima de 103 m, cunha luz de 145 m entre as patas e 152 m entre centros do carril.

- 64 rodas por lado, de 800 mm de diámetro e 120 mm de ancho de lamia, cunha posibilidade de translación de 500.

- Viga principal de 11 m de alto e 9 m de ancho, cun peso de 1.600 t, con 76 m de altura libre baixo dela.

- Tres ganchos cun peso de 17 t cada un, cunha capacidade de elevación de 300 t cada un e unha altura de elevación de 70 m baixo gancho. A capacidade máxima de elevación cos tres ganchos combinados é de 800 t.

- Seis quilómetros de cable de aceiro de 42 mm de diámetro (3 x 2 x 1.020 m), con 16 ramais de cable (ida e reenvío) en cada gancho, arrollados en tres tambores de 3 m de diámetro e 8 m de largo.

- O peso total do guindastre pórtico unha vez completada a montaxe sumaría 3.100 t.

A construción foi adxudicada á barcelonesa “Maquinista Terrestre e Marítima” que contou coa colaboración da viguesa “CENSA”, que fixo os prefabricados da viga principal, a xixonesa “Talleres Moreda”, que fixo os prefabricados dos pes do guindastre, e a bilbaína “Montajes Metálicos Basauri”, que foi a encargada da construción e montaxe “in situ” do conxunto. Da certificación de calidade responsabilizouse “Bureau Veritas”.

O proceso construtivo “in situ” e o montaxe do conxunto comezaría a finais do mes de xuño de 1970 e remataría co axustes e as probas funcionais e de recepción no mes de xaneiro de 1972.

Malia a fonda crise da reconversión sufrida polo sector naval no período 1984-1994, ASTANO aínda entregaría cinco grandes unidades a un mercado limitado e tremendamente competitivo, o Petrojarl Foinaven (1996), o Texaco Captain (1996), o Discoverer Enterprise (1998), o Discoverer Spirit (1999) e o Discoverer Deep Seas (2000), mantendo un permanente esforzo de mellora da calidade e a xestión.

Trala desaparición de ASTANO no ano 2000 como empresa e a súa integración en “Navantia” coa prohibición imposta pola Comisión das Comunidades Europeas (hoxe Unión Europea) de construír buques civís, a grúa pórtico continuaría prestando servizo no estaleiro de Perlío na construción de artefactos flotantes previamente contratados, como o dique de caixóns “Tarifa Primero” (entregado o 30 de novembro do 2001), a unidade flotante de produción, almacenaxe e descarga de petróleo “Farwah” (FPSO, entregado o 4 de abril do 2003) e o metaneiro “Snohvit” (entregado o 20 de agosto do 2003).

Chegaría despois un longo tempo de inactividade ata que no mes de decembro do ano 2014 ganouse un contrato para a construción para Iberdrola das estruturas de sostemento de 29 muíños de vento de 5 MW de potencia unitaria a instalar no Mar Báltico no parque eólico alemán Wikinger (70 aeroxeradores de 5 MW con 350 MW de potencia total instalada), abríndose unha nova liña de negocio para os talleres de Perlío.

Esta nova actividade tería a súa continuidade co contrato asinado a finais de decembro do ano 2016 con “Scottish Power” (filial de Iberdrola) para a construción das estruturas de sostemento de 42 muíños de vento de 7 MW de potencia unitaria a instalar no Mar do Norte no parque eólico británico East Anglia One (102 aeroxeneradores de 7 MW con 714 MW de potencia total instalada).

O proceso construtivo “in situ” comezaría a finais do mes de xuño de 1970 coa instalación dos cabaletes que servirían de apoio para a construción da viga principal. Estes cabaletes, de uns oito metros de altura, foron fabricados nuns talleres de construción metálica na veciña Xubia.

Dende os primeiros días do mes de xullo irían chegando os bloques de viga prefabricados en O Porriño pola empresa “Construcciones Normalizadas” (CENSA). En total foron uns douscentos bloques os empregados na formación do corpo da viga principal.

Ao mesmo tempo íase montando a peza pantalón da unión da viga coa pata ríxida do guindastre, instaláronse os tres tambores de enrolar o cable, os carros e as casetas das poleas de reenvío de cable na parte superior da viga principal (de non facelo desta maneira, polo seu peso houbera sido imposible unha vez estivera a viga izada).

Xa no mes de xaneiro de 1971 construíronse tres estruturas auxiliares para o izado da viga principal. Dúas das estruturas ían na zona máis cargada, mentres que a terceira ía no extremo oposto. Estas estruturas equipáronse con dúas travesas cada unha, intercalando entre elas un xogo de gatos hidráulicos para a manobra de izado ou trepa. A operación comezou o 2 de maio, e despois de cada “trepa” a un novo nivel, as travesas superiores suxeitábanse con bulóns nas estruturas auxiliares, retirábanse os gatos, axustábanse as travesas inferiores, repoñíanse os gatos e repetíase o proceso.

O día 4 do mes de xullo dese ano, despois de repetir a manobra durante vinte e sete xornadas (non consecutivas), a viga alcanzou a altura prevista. Mentres durou a operación de izado da viga, os responsables da “Maquinista Terrestre e Marítima” mantiñan contacto co Centro Meteorolóxico da Coruña en previsión de temporais ou calquera outra circunstancia adversa. Ademais, pola noite e nos días de vento, as estruturas auxiliares e a propia viga principal atirantábase con cabrestantes de dez toneladas a tiro dereito (80 t en total cada un) fixados en bloques de formigón.

Mentres íase facendo o izado da viga, fóronse instalando os carretos das rodas e montando as estruturas das patas. Cando as patas quedaron rixidamente soldadas na viga principal polo lado norte, e o seu estremo sur quedou apoiado nun coxín de neopreno nas patas correspondentes, procedeuse ao alivio da carga facendo descender suavemente os gatos hidráulicos, ata que a viga principal cargou sobre os seus propios pés. Mentres unha das patas vai rixidamente soldada á viga principal, a outra descansa sobre unha buxa ou chumaceira de neopreno de 1.300 milímetros de diámetro, que permite un desprazamento diferencial de máis ou menos 800 milímetros con respecto a pata fixa.

Tamén ao mesmo tempo foran realizándose a instalación eléctrica, os armarios de control e montáranse os equipos auxiliares. O acceso á cabina e á viga principal pódese facer nun ascensor (inclinado) instalado na pata sur ou ben pola escaleira (con 452 chanzos) que hai na pata norte. A cabina de condución do guindastre dotouse cun servicio sanitario por incineración, para evitar que o operador tivera que descender para satisfacer as súas necesidades fisiolóxicas.

Xa despois, a partir do mes de novembro de 1971, desmontáronse as estruturas auxiliares, fíxose o tirado dos cables, montouse o ascensor, rematouse o pintado e leváronse ao cabo os axustes finais e as probas funcionais e de recepción do guindastre pórtico.

A póliza do seguro de montaxe contratada contemplaba a posibilidade de tres mortes durante o proceso. Afortunadamente, non houbo ningún malia que un dos traballadores resultou gravemente ferido e quedou tetrapléxico ao romper e caerlle enriba un dos tirantes provisionais.

A persoa encargada do manexo do guindastre durante a s probas foi unha muller, Nana Ludvicq, esposa do enxeñeiro de ASEA responsable da posta en marcha. Na realización de ditas probas, por unha fenda de orixe térmica no radio de acordo do piñón co eixe, rompeu o piñón de ataque a coroa do tambor de arrollar, co que caeu ao chan o gancho cunha carga de proba de 140 toneladas. Por sorte non houbo ninguén mancado.

A primeira manobra práctica do guindastre, na primeira quincena de 1972, foi a montaxe das redutoras do equipo de propulsión do petroleiro “Arteaga”, manobra á que seguiría a complicada montaxe da proa do mesmo buque.

Aguilar Sardina, Jacobo (2009). ASTANO en el recuerdo [En línea] Accesible en Internet: http://fenecom.blogspot.com.es/2009/05/astano-en-el-recuerdo-i.html [Acceso 12-08-2017].

Arán González, Miguel (2009). La grúa pórtico de ASTANO. Comunicación personal a Manuel Lara el 11 de diciembre del 2009.

Ateneo Ferrolán (2009). "A construcción naval na ría de Ferrol". Cadernos do Ateneo Ferrolán, ano XX, número 19, 2008. Ferrol: Ateneo Ferrolán. DL C-994-2009. ISBN 84-933518-1-4.

Ballestero Aguilar, Alfonso (1993): Juan Antonio Suanzes 1891-1977: la política industrial de la postguerra, León: LID Editorial Empresarial. ISBN 84-8871-711-3.

Carmona Badía, Xoán; Nadal Oller, Jordi (2005). El empeño industrial de Galicia. 250 años de historia, 1750-2000. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza. DL C-2342-2005. ISBN 84-95892-38-3.

Giráldez Rivero, Jesús (n.d.). El bulto y la sombra: la financiación del sector pesquero y la hipoteca naval (1900-1959), [En línea] Accesible en Internet http://www.usc.es/estaticos/congresos/histec05/b6_giraldez.pdf [Acceso 12-08-2017].

Hein, H. (1942). “Arquitectura naval”, Manual del Ingeniero, Enciclopedia del Ingeniero y del Arquitecto compilada por la Academia Hütte de Berlín, trad. de la 26ª edición alemana. Barcelona: Gustavo Gili, tomo IV, capítulo I: Medios de transporte, sección I, p. 1-87.

Marco Hernáez, Julio Aurelio (1945). El Ferrol del Caudillo. Guía de la ciudad. Año I de su publicación. 2ª época. Enero de 1945. La Coruña: Talleres de Litografía e Imprenta Roel.

Martín Aceña, Pablo; Comín Comín, Francisco (1991). INI, 50 años de industrialización en España, Madrid: Espasa-Calpe. ISBN 84-239-6238-5.

Romero Basoa, Adriano (2009). Emplazamiento e instalaciones iniciales de ASTANO en 1941. Comunicación personal a Manuel Lara el 31 de enero del 2009.

San Román López, Elena (1999). Ejército e industria: el nacimiento del INI, Barcelona: Crítica. ISBN 84-7423-992-3.

Schwartz, Pedro; González, Manuel Jesús (1978). Una historia del Instituto Nacional de Industria 1941-1976, Madrid: Tecnos. ISBN 84-3090-770-X.

Xunta de Galicia (2007-2011). Plan de Ordenación do Litoral [en línea]. Disponible na Internet: http://www.xunta.es/litoral [Acceso 13 agosto 2017].

Localización no Mapa Topográfico Nacional 1:25.000: Folla 22-I Fene // Datum europeo 1950 (ED50) H 29 // X 566.688,82 m / Y 4.814.078,52 m

Centro Nacional de Información Geográfica, Fotototeca Digital, Instituto Geográfico Nacional, Ministerio de Fomento del Gobierno de España [en línea]. Disponible en internet: http://fototeca.cnig.es/ [Acceso 25 junio 2017].

Instituto Geográfico Nacional. Serie MTN25 (Mapa Topográfico Nacional 1:25.000), Madrid: Centro Nacional de Información Geográfica [en línea] Disponible en Internet: https://www.cnig.es/serieNacional25.jsp [Acceso 9 abril 2014].

Instituto Geográfico Nacional. Serie MTN50 (Mapa Topográfico Nacional 1:50.000), Madrid: Centro Nacional de Información Geográfica [en línea] Disponible en Internet: https://www.cnig.es/serieNacional50.jsp [Acceso 9 abril 2014].

Instituto Hidrográfico de la Marina, 1959. Ría de El Ferrol del Caudillo (hoja II). Desde el Castillo de S. Felipe hasta el fondo de la ría. Océano Atlántico Norte. Costa NW de España. Carta 9293, con levantamientos efectuados en 1953 y 1956 y correcciones hasta 1976. Cádiz: Talleres del Instituto Hidrográfico de la Marina. DL CA-95-1972.

Instituto Hidrográfico de la Marina, 1960. De Punta Frouseira a las Islas Sisargas, con las rías de El Ferrol del Caudillo, Ares, Betanzos y La Coruña. Océano Atlántico Norte. Costa NW de España. Carta 929, con levantamientos no datados y correcciones hasta 1978. Cádiz: Talleres del Instituto Hidrográfico de la Marina. DL CA-1074-1971.

Instituto de Estudos do Territorio da Xunta de Galicia. Mapas de Galicia 1:5.000, Santiago de Compostela: Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas [en liña] Dispoñible na Internet: http://sitga.xunta.es/sitganet [Acceso 24 abril 2014].

Instituto de Estudos do Territorio (IDE) da Xunta de Galicia. Información Xeográfica de Galicia: visor de mapas [en liña]. Dispoñible na Internet: http://mapas.xunta.es/visualizador-de-mapas [Acceso 13 agosto 2017].

Xunta de Galicia (Consellería do Medio Rural). Sistema de Información Xeográfica de Parcelas Agrícola (SixPac): visor de mapas [en liña]. Dispoñible na Internet: http://sixpac.xunta.es/visorsixpac/ [Acceso 13 agosto 2017].